सन् १८१४-१८१६ को अंग्रेज-नेपाल युद्ध नेपाली इतिहासमा उच्च शत्रुहरूको सामनामा राजनीतिक र रणनीतिक त्रुटिहरूको खतराको उदाहरणको रूपमा सम्झिन्छ। नेपालले आफ्नो वर्तमान राजनीतिक परिदृश्यको जटिलताहरूसँग जुधिरहेको बेला, विगतका प्रतिध्वनिहरू पुन: प्रतिध्वनित हुन्छन्, जसले यसको भविष्य निर्माण गर्ने कठिनाइ र अवसरहरूमा अद्वितीय अन्तर्दृष्टि प्रदान गर्दछ। ऐतिहासिक सादृश्यतालाई गहिरिएर हेर्दा र वर्तमानसँग तुलना गरेर, हामीले नेपालको परिवर्तनशील राजनीतिक गतिशीलताको थप सूक्ष्म ज्ञान प्राप्त गर्न सक्छौं र थप लचिलो र समृद्ध भविष्यको लागि मार्गचित्र बनाउन सक्छौं।

आफ्नो इतिहासमा, नेपालले बारम्बार विदेशी शक्ति र प्रतिस्पर्धी गुटहरूको शक्ति र प्रभावलाई कम आँकलन गर्ने कठिनाइको सामना गरेको छ। अंग्रेज-नेपाल युद्धको समयमा देखिने यो प्रवृत्ति आजको राजनीतिक परिवेशमा पनि कायम छ, जहाँ विदेशी प्रभाव र क्षेत्रीय गतिशीलताको महत्त्वलाई कम आँकलन गर्ने गरिएको छ। भूराजनीतिक परिदृश्यको जटिलतालाई पूर्ण रूपमा बुझ्न नसक्दा नेपाललाई हेरफेर र दबाब झेल्नु परेको छ, यसले बढ्दो जोडिएको विश्वमा राष्ट्रिय हित र सार्वभौमसत्ताको प्रयोग गर्ने क्षमतालाई सीमित गर्दछ।

अंग्रेज-नेपाल युद्ध धेरै रणनीतिक त्रुटिहरू द्वारा विशेषता थियो जसले नेपालको पर्याप्त जोखिम र अवरोधहरूलाई पर्दाफास गर्यो। आजको राजनीतिक क्षेत्रमा, एकजुट र अगाडी सोच्ने रणनीतिक ढाँचाको अभावले जटिल भूराजनीतिक परिस्थितिसँग वार्ता गर्ने नेपालको क्षमतामा बाधा पुर्‍याउँछ। दूरदर्शिता र दूरदृष्टिको अभावका साथसाथै दीर्घकालीन रणनीतिक लक्ष्यहरूमा अल्पकालीन लाभको खोजीले नेपाललाई अप्रत्याशित चुनौतिहरूको सामना गर्नुका साथै विश्वव्यापी स्तरमा आफ्नो भाग्य निर्माण गर्ने क्षमतालाई सीमित बनाउँछ।

अंग्रेज-नेपाल युद्धको समयमा नेपालको कूटनीतिक कमजोरीले यसको समकालीन संलग्नतालाई प्रतिबिम्बित गर्यो, जसमा अर्थपूर्ण गठबन्धन र रणनीतिक साझेदारीको अभाव थियो। नेपालले धेरै देश र अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूसँग कूटनीतिक सम्बन्ध कायम राखे पनि राष्ट्रिय हित र क्षेत्रीय सहयोग अभिवृद्धि गर्ने उद्देश्यले बलियो कूटनीतिक पहलहरूको अभाव देखिन्छ। यस कूटनीतिक जडताले नेपाललाई अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा सिमान्तकृत तुल्याउँछ, यसलाई विश्वव्यापी मामिलाको परिधिमा पुर्‍याउँछ र दिगो विकास र सुरक्षाका लागि कूटनीतिक पूँजीको लाभ उठाउने क्षमतामा बाधा पुर्‍याउँछ।

आन्तरिक विभाजनले लामो समयदेखि नेपालको राजनीतिक परिदृश्यलाई एकता, स्थायित्व र प्रगतिको प्रवर्द्धन गर्ने प्रयासमा बाधा पु¥याएको छ । अंग्रेज-नेपाल युद्धको समयमा नेपालको स्थितिलाई कमजोर पार्ने गुटबन्दी, सत्ता संघर्ष र वैचारिक दरारले समकालीन राजनीतिक गतिशीलतामा प्रतिध्वनि पाउँछ। नेपाली राजनीतिको खण्डित प्रकृतिले शासन संरचनालाई मात्र कमजोर बनाउँदैन तर दबाबपूर्ण सामाजिक-आर्थिक चुनौतिहरूलाई सम्बोधन गर्ने र लोकतान्त्रिक मूल्यमान्यता कायम राख्ने राज्यको क्षमतामाथिको जनविश्वास र विश्वासलाई पनि घटाउँछ।

२१औँ शताब्दीमा नेपालको प्रगतिमा राजनीतिक संस्था र पूर्वाधारको आधुनिकीकरण गर्न नसक्नु ठूलो बाधक बनेको छ । विश्वव्यापी रूपमा प्रविधि र शासन अभ्यासमा प्रगति भएता पनि नेपालको राजनीतिक प्रणाली अकार्यक्षमता, भ्रष्टाचार र संस्थागत कमजोरीहरूमा फसेको छ। सुधारलाई अँगाल्न र बदलिँदो यथार्थमा अनुकूलन गर्ने अनिच्छुकताले नेपाललाई आधुनिक युगका जटिल सामाजिक-आर्थिक र वातावरणीय चुनौतिहरूको सामना गर्न तयार नभएकोले दिगो विकास र समावेशी वृद्धिको सम्भावनालाई बाधा पु¥याउँछ।

समसामयिक राजनीतिक गतिशीलता रणनीतिक असफलताहरूले भरिएको छ जुन पहिलेका गल्तीहरू, बढ्दो कमजोरीहरू र विकासमा बाधा पुर्‍याउँछ। आर्थिक नीति होस्, सुरक्षा रणनीति होस् वा शासन व्यवस्था परिवर्तन होस्, नेपालका नेताहरूले राष्ट्रिय हितमा आँच पु¥याउने र जनताको विश्वासमा आँच पु¥याउने अदूरदर्शी निर्णयहरूबाट बच्नुपर्छ । रणनीतिक त्रुटिहरूले दूरगामी प्रभाव पार्न सक्छ, राजनीतिक वातावरण परिवर्तन गर्न सक्छ, विश्वसनीयतालाई कमजोर बनाउँछ, र स्थिरता र अनिश्चितताको चक्रलाई लम्ब्याउँछ।

नेपालले आफ्नो राजनीतिक परिदृश्यका जटिलताहरूलाई नेभिगेट गर्दै जाँदा, इतिहासका पाठहरूले बुद्धि र दूरदर्शिताका साथ अगाडि बढ्ने मार्गलाई उज्यालो पार्दै मार्गदर्शक प्रकाशको रूपमा काम गर्नुपर्दछ। विगतका गल्तीहरू र वर्तमान चुनौतिहरूबीचको समानतालाई स्वीकार गरेर नेपालका नेताहरूले लचिलोपन, समावेशीता र प्रभावकारी शासनद्वारा सूचित पाठ्यक्रम तयार गर्न सक्नुपर्छ। विगतका राजनीतिक र रणनीतिक गल्तीहरूबाट पाठ सिकेर नेपालले आफ्ना सबै नागरिकको एकता, प्रगति र समृद्धिमा जोडिएको उज्ज्वल भविष्य निर्माण गर्न सक्नुपर्छ।